Page 74 - Aygaz Dünyası - Sayı:54

İCATLAR-MUCİTLER

Aşının uzun tarihi

Edward Jenner, gözlem ile bilgiyi buluşturarak cesur bir deneye girişiyor ve

yaşadığı toplumu önemli bir hastalığın pençesinden kurtarıyor.

Aşının uzun tarihi, 10. yüzyıla dek
takip edilebiliyor. Bu dönemde
Çin’de çiçek hastalığı tedavisinde
aşının yaygın biçimde kullanıldı-
ğı, hatta 10. yüzyılın sonunda aşı
karşıtı itirazların yükseldiği bilini-
yor. Kontrollü enfeksiyon olarak
tanımlanabilecek yöntem, çiçek
hastalığına neden olan Variola
virüsü dolayısıyla variolizasyon
olarak adlandırılıyor. Bu yöntem
Orta Doğu, Afrika ve Avrupa’da
yaygınlaşarak Amerika’ya taşını-
72
yor. Yöntemin Avrupa’ya 18. yüz-
yılın başında İstanbul’da yaşayan sahip olduğunu, kimi girişimci ev alıyor. James’in bağışıklık kazan-
doktorların mektuplarıyla aktarıl- sahiplerinin virüsü sattığını dile masının ardından Jenner, Royal
dığı anlaşılıyor. 1714’te İstanbul’da getiriyor. Society’ye çalışmalarını anlatan bir
yaşayan İtalyan doktor Emanuel makale ileterek oğlu da dahil ol-
Timoni, ondan iki yıl sonra da Kontrollü enfeksiyon hastalığın mak üzere bir grup çocuk üzerin-
Venedikli Giacomo Pilarino Royal ölümle sonuçlanmasının önüne de daha bu deneyi uyguluyor.
Society’ye İstanbul’da uygulanan geçse de enfekte olanların hasta-
variolizasyon teknikleriyle ilgili lığı bulaştırmasını engelleyemiyor. 1802’de Birleşik Krallık Parlamen-
raporlar gönderiyor ancak aktar- Bu noktada vaksinasyon olarak tosu Jenner’i ödüllendiriyor, hatta
dıkları, o dönemde dikkate değer adlandırılan modern aşılama bu bilim insanının ricası üzerine
bulunmuyor. Oğlunu çiçek hasta- yöntemi Edward Jenner tarafın- Napolyon, insanlığa bu denli
lığından kaybeden ve kendisi de dan geliştiriliyor. Jenner, süt sağan büyük bir katkıda bulunmuş bir
hastalığa yakalanan Lady Mary çocukların, ineklerin yakalandığı kimsenin ricasını geri çeviremeye-
Wortley Montagu ise 1717’de İs- çiçek hastalığından etkilendiklerini ceğini ifade ederek İngiliz savaş
tanbul’a geliyor ve mektuplarında ancak çiçek hastalığına yakalan- esirlerini serbest bırakmayı kabul
İngiltere’de pek yaygın olan hasta- madıklarını fark ediyor. 1796’da ediyor. Jenner’ın çalışmaları aşı
lığın İstanbul’da ölüme yol açma- gerçekleştirdiği ünlü deneyi karşıtlarının büyük tepkisine de
dığını, uygulanan aşılama yön- esnasında, 18 yaşındaki James yol açıyor. Aşı karşıtları bu çalış-
teminin oldukça etkili olduğunu Phipps’in koluna çiçek hastalığına malarla dalga geçmek için yarı
ifade ediyor. 17. yüzyılın sonlarında yakalanan bir inekten aldığı nu- insan yarı inek şeklindeki figürler-
Kopenhag’da da variolizasyon muneyi kesik açarak yerleştiriyor. den oluşan karikatürler yayınlıyor.
benzeri uygulamalara rastlanıyor. Bu nedenle vaksinasyon sözcüğü 1853’te aşı mecbur tutulduğunda
Doktor Thomas Bartholin, Kopen- adını ineklerin yakalandığı çiçek ise büyük ayaklanmalar patlak
hag’da virüsün belirli bir pazara hastalığından (Variolae vaccinae) veriyor.