Page 37 - Aygaz Dünyası - Sayı:55
P. 37
geliyor ve bağışıklığım için kötü
oluyor. Bu skalaya baktığımızda
bir sebzenin pişme hallerinin
bile işlenmişlik olarak algılandı-
ğını görebiliriz. Kaldı ki alkol-
den, cipslerden, kızartmalardan
marketteki bütün yiyeceklere,
poşete girmiş şekerlemelere
kadar tümünün bağışıklığa iyi SİRKADİYEN OLMAK NE DEMEK?
gelmeyeceğini biliyoruz. Diğer Sirkadiyen olmak, bir yaşam hali. Peki, sirkadiyen ne demek? Günün etrafında, gün
yandan antioksidan içerdiği için döngüsü demek. Sirkadiyken ritim, güneşin doğduğu ve ertesi gün aynı saate kadar, o
mor sebze ve meyvelerin, kuer- 24 saat boyunca ışığın dalga boylarına göre, günün saatine göre vücuttaki hormonların
setin içerdiği için soğan-sarım- ve işleyişlerin ayarlanmasıdır. Hangi saatte vücudun hangi hormonu salacağı veya hangi
sakgillerin, yeşil yapraklıların, organın hangi görevi hangi saatte ne şekilde yapacağına dair ritmi belirleyen şeydir.
yüksek C vitamini içerdiğinden İdeali, dışarıda güneşin doğuşunu görebiliyor olmaktır çünkü bu durumda sirkadiyen ritim
limonun bağışıklık koruyucular saatiyle bizim iç saatimiz birbiriyle eşleşir. Biz bunu zaten var oluşun başından beri böyle
olduğunu neredeyse hepimiz yaşamışız: Karanlıkta mağaramıza gidip gün ışırken kalkıp yiyecek bularak yaşadığımız
biliyoruz. Dolayısıyla özellikle çok uzun bin yıllarımız var ama son birkaç yüz yıldır ışığın bulunmasıyla evlerde geç saate
limonu, sarımsağı, pancarı liste kadar oturuyoruz ve hazır yiyeceklerin bulunmasıyla da her dakika bir şeyler yiyebiliyoruz.
başına koyarım hep. Oysa eskiden ne ışık ne yemek o kadar sürekliydi ve evrim de o şartlara göre bir iç saat
ayarlamıştı. Modern yaşam orijinal iç saatimizi fabrika ayarlarında değil, teknolojinin
ayarlarında tutuyor; bizim fabrika ayarlarımız güneşe ayarlı. Son birkaç yıldır daha da ön
COVID-19 bitecek mi? plana çıkan bu konuda çok fazla yayın çıkıyor, sirkadiyen tıp başlığı altında, bırakın yeme
Virüs sayesinde bu kadar içmeyi, ilacın ya da kemoterapinin verileceği saatten ameliyatın yapılacağı saate kadar her
teknolojiye rağmen ne kadar şeyi bu ritimlerle ayarlanıyor.
çaresiz kalabileceğimizi de 35
öğrendik. Bu virüs gider, başka
bir virüs gelebilir. Her zaman SİRKADİYEN OLMAK İÇİN NE YAPMALIYIZ?
hazırlıklı olmamız gerektiğinin
altı çizildi. Her zaman hazırlıklı Güneşin olmadığı anda yemeği kesin. Hormonların salınımlarına göre bir ayarlama
olmak da neymiş? Kilomuzu yaptığımızda akşam 17.00’den sonra yemek yemenin sirkadiyen ritmimize uymadığı;
umursamamak, ıvır zıvır yemek, karaciğer, mide, bağırsak gibi organların o saatten sonraki fonksiyonlarının bu yiyecekleri
sigara içmek, geç yatmak, spor sindirmek, kullanmak olmadığını görüyoruz. Bunun bedelini nasıl ödüyoruz? 17.00’den
yapmamak gibi konuların bir sonra yediğimiz her şey, bel ve kalça etrafında kilo olarak yayılıyor. Bu basit bir bedel
anda karşımıza çıkan mikro olabilir ama daha büyük bir bedeli daha var: O saatten sonra oruç moduna girmiyorsak
gece uykudan da fayda alamıyoruz. Uyku hormonumuz melatonin, dünyanın neresinde
düzeydeki bir düşmanla baş olursanız olun oranın saatine göre 23.00’te salınıyor; öyle bir matematiği var. Gece geç
ederken bile elimizi kolumuzu yatmayı severim mantığı da sirkadiyen ritme uymuyor. 5’ten sonra yenmediğinde ve gece
bağlayabileceğini gördük. 11’de yatıldığında aslında uykunun amacını yerine getirmiş oluyoruz. Burada amaç gece
COVID-19 bitse ne olur, bit- boyunca bütün eski hücrelerin yiyecek olarak kullanılması ve dolayısıyla otofaji dediğimiz
mese ne olur? Bizim konumuz sistemle kanser hücreleri de dahil bütün hücrelerin yok edilmeye çalışılması. 5’ten sonra
bundan sonra bu tip tehditlere yiyorsak ve 11’de de yatmıyorsak bu sistemi o gün için durdurmuş oluyoruz oysa her gün
karşı her zaman hücresel olarak için böyle bir temizlik sistemi lazım. Bunu yine bağışıklığa bağlarsak 5'ten sonra yemeyip
fit olmanın önemini ve sağlık vaktinde uyumadığımız gecelerde eski hücrelerden kurtulamıyor ve çöp öğütme siste-
konusunun ertelenmemesi ge- mimizi ya da geri dönüşüm kutumuzu tam temizleyemiyorsak bizim buradan yabancı bir
rektiğini görmemiz. Zaten sağ- X’e ya da virüse karşı yüksek savunma gösteremeyeceğimiz de açıktır. “Bağışıklık için ne
lıklı olmak konusunda bin tane yemek gerekiyor?” yerine, “Ne zaman, ne kadar yememek gerekiyor?” diye sormak lazım.
doktor konuşuyor, bir milyon Genel olarak akşam yememek ve vakitli yatmak bağışıklık için bir şeyleri yemiş olmaktan
çok daha avantajlıdır. Genel mantığıyla oruç diyeti (intermittent fasting) dedikleri şey;
tane kitap var; bunlara biraz ister 12 saat ister daha fazla ama başlangıcının 17.00 olması gerekiyor. Bunu sirkadiyen
kulak kabartmakta yarar var. intermittant fasting (CIF) olarak tanımlıyorum. Bunun literatüre geçeceğini ve çok yakında
bütün sağlıklı beslenme önerilerinin başında yer alacağını düşünüyorum.
